Thema: De Heere Jezus en de Emmaüsgangers
- In afwezigheid van de Heere
- In gastvrijheid ontvangen
Liturgie
- Psalm 98: 1, 2
- Lezen: Lukas 24: 13 – 35
- Psalm 98: 3, 4
- Psalm 138: 1, 2
- Psalm 138: 3, 4
Toelichting achter de keus voor de preek & achtergrondinformatie
In onze gemeente(n) lezen we veel preken van onze eigen predikanten. Daarnaast lezen we ook met enige regelmaat preken van een veel wijdere kring van predikanten uit de beweging van de Nadere Reformatie (Nederlandse taalgebied) het Puritanisme (Engelse taalgebied) en Piëtisme (Duits taalgebied). Maar preken uit de periode van de vroege kerk tot en met de reformatie worden bijna nooit gelezen, terwijl we ons toch verbonden voelen aan mensen zoals Augustinus en Calvijn.
Het is waar dat de leefwereld en preekstijl & preeklengte soms sterk afwijkt van waar we aan gewend zijn. Toch is het goed om kennis te maken met wat en hoe er in de vroege kerk tot en met de reformatie verkondigd werd in de gemeente van Christus. Mooi is het om te lezen hoe ook Ds. C. Harinck daarvoor pleit in zijn nieuwe boek, “Het fundament van het Christendom.”
‘Jezus is Kurios’ (Heer) zeggen in de tijd van de vroege kerk was net zo moeilijk als tegenwoordig, maar vanuit de vreugdevolle verbondenheid met Christus deed men dat wel; puur én praktisch. Gericht op de heilsfeiten – waar het geloof op rust – wordt de gelovige opgeroepen om Christus te volgen. Daarbij ligt de nadruk op de Bergrede en de 6 werken der barmhartigheid (Mattheüs 25:34-36), waar al snel ook het begraven van doden aan werd toegevoegd, gebaseerd op het apocriefe boek Tobith 1:17. Origenes (185-254) en Augustinus (354-430) voegden daar later nog de 7 geestelijke werken van barmhartigheid aan toe die zich richten op de innerlijke (harts)gesteldheid van waaruit de lichamelijke werken der barmhartigheid gedaan worden. Niet de innerlijke ervaring maar de heiliging van het leven was het bewijs van echt geloof én geestelijk leven.
De periode rond het paasfeest vormde in de vroege kerk het hoogtepunt van het kerkelijk jaar. Nieuwe gelovigen werden gedoopt in de paasnacht en gedurende de gehele paasweek werden er dagelijks korte diensten gehouden waarin Augustinus de gewoonte ontwikkelde om de vier Evangeliën volgens een vaste volgorde te lezen: Mattheüs tijdens de Paaswake (in de nacht van zaterdag op zondag) en op Paaszondag, Lucas op Paasmaandag, Marcus op dinsdag en Johannes op woensdag tot en met zaterdag.
Ik heb twee korte preken over de Emmaüsgangers uit Lukas en Markus ineen gevoegd, waarbij ik weglaat wat elkaar overlapt, evenals een alinea die als voorgelezen tekst moeilijk te begrijpen is zonder verklaring. Augustinus gaat met behulp van (retorische) vragen & antwoorden (soms letterlijk) in gesprek met zijn hoorders. Ter verduidelijking heb ik een enkele keer een uitleggende zin toegevoegd. Net als in de synagogediensten gebeurde, gaat het in deze preken van Augustinus om Schriftuitleg en de praktisch-ethische toepassing.
Bijna veertig jaar lang is Augustinus in het Noord-Afrikaanse Hippo Regius voorganger geweest. Mensen kwamen van ver om naar hem te luisteren. Zo’n 600 – door snelschrijvers – opgeschreven preken zijn bewaard gebleven, waarvan er velen in het Nederlands vertaald zijn.
Citaat
”In bevindelijke kring ligt dikwijls de nadruk op bepaalde innerlijke ervaringen als bewijs van geestelijk leven. De eerste christenen legden de nadruk op de praktijk van het christenleven. De heiliging van het leven was het bewijs van het echte geloof. Die zijde van de apostolische leer zou onder ons meer aandacht mogen hebben. Wie werkelijk in Christus is, die is een nieuw schepsel. Er is zoveel beschouwing zonder liefde tot God en tot de naaste.”
Ds. C. Harinck, RD, donderdag 21 maart, 2024, pagina 19
Leestips
- Lukas 24: 13 – 35
- Markus 16: 9 – 18
- Matthéüs 25: 31 – 46
Voor kinderen en jongeren
Over Augustinus zijn ook verhalen geschreven die mooi zijn om zelf te lezen of om voorgelezen te worden in het gezin. Kijk maar eens in de boekenkast thuis, bij familie of in de kerkbibliotheek of je ‘De belhamel van Carthago,’ van Dineke Daudey kunt vinden.
Een prachtig boek van Augustinus is ‘De belijdenissen,’ waarin Augustinus terugkijkt op zijn jeugd en latere leven en hoe hij God leerde kennen, liefhebben en dienen. Wat mij betreft zou ieder lid van JV Augustinus dit als welkomstgeschenk moeten krijgen én lezen!
Gespreksvragen
- In de eerste preek zegt Augustinus dat Christus niet met de ogen gezien wilde worden maar wel herkend wilde worden in het breken van het brood. ‘Leer dan waar u de Heere kunt zoeken, waar u Hem kunt aantreffen en waaraan u Hem kunt herkennen: aan tafel, in het breken van het brood.’ Hij verbindt dat rechtstreeks met het geloof: ‘Laat – zó – in u toch het geloof opbouwen, opdat het zien er eens voor terug wordt gegeven. Want komen zal, wat we nu niet zien. Het zál komen, broeders en zusters, het zal komen!’ Wat leert u daar voor uzelf uit?
- In deze preek legt Augustinus een rechtstreeks verband tussen het Zichzelf arm maken van Christus en de zorg van de christen voor de armen. Zoals Christus die rijk was zichzelf arm maakte om zich zondaren tot Bruid te verwerven – Zijn rijkdom! – zo mag de christen zich armgeven om Christus de Bruidegom – zijn Rijkdom! – te ontvangen. Augustinus zegt: ‘Die ander heeft brood nodig, u de waarheid. Die ander heeft een dak nodig, u de hemel. Die ander heeft geld nodig, u rechtvaardigheid. Niemand mag er prat op gaan iemand gastvrij te ontvangen; de Gast is Christus. Een woekeraar moet u zijn. Wat is dat? Minder geven en meer krijgen. Wilt u echt woekeren? Geef maar aan Mij, Ik krijg minder – van u – en Ik geef meer – aan u.’ Wat vindt u hiervan en leert u hieruit?
- Ds. C. Harinck – in het interview – legt uit dat er veel valt te leren van de vroege kerk voor ons staan in de huidige maatschappij. Verdiept u zich weleens in wat er in de eerste eeuwen allemaal geschreven is? Geven wij daar in onze gemeente voldoende aandacht aan in prediking, catechese, pastoraat en verenigingsleven?
Om verder te lezen
De twee preken die we deze morgen beluisterd hebben komen uit het boek “Aurelius Augustinus; Als licht in het hart, preken voor het liturgisch jaar,” waar 60 preken uit de periode Kerst – Pinksteren in zijn opgenomen: https://theologienet.nl/bestanden/augustinus-aurelius-preken-voor-het-liturgisch-jaar.pdf
Het Augustijns instituut heeft via uitgeverij Damon veel onbekende preken en commentaren van Augustinus vertaald met veel tekstverwijzingen en achtergrondinformatie. Een mooi voorbeeld van een commentaar is: “Het huis op de rots, verhandeling over de Bergrede.”
Over de achtergrond en inhoud van de lichamelijke én geestelijke werken van barmhartigheid geeft de website van de Universiteit van Leuven veel informatie: https://www.kuleuven.be/thomas/page/abel-werken-van-barmhartigheid/
De gelezen preek is van Aurelius Augustinus